Piyano

Piyano, tuşlu bir çalgı. Tuşlarına basıldığında,
sahip olduğu karmaşık çekiçli mekanizma sayesinde tellere vurarak ses
veren klavyeli çalgı.


Yapım biçimi ile duvar (konsol) ve
kuyruklu (salon / konser / grand) adı verilen çeşitleri vardır. Piyano
kelimesi İtalyanca "Güçlü ve Hafif sesli klavsen (harpsikord) -
gravicembalo col piano e forte" 'den gelir. Pianoforte olarak
adlandırılması da bundandır. Atası, klavsenden en önemli farkı, tuşa
basarken uygulanan kuvvete göre çıkan sesin şiddetinin de aynı yönde
değişken olmasıdır. Piyano çalan kişiye piyanist veya piyano sanatçısı
denir.

İlk tuşu La-0, son tuşu Do-8 olma üzere toplam 88 tuştan oluşur.


Tarihçe
İlk
Piyano 1700 lü yıllarda İtalya - Floransa'da Bartolommeo Cristofori'
tarafından yapıldı. Cristofori'nin en büyük başarısı, piyano'nun temel
mekanik sorunu olan, çekicin tellere vurması anında sesin çekicin
etkisi ile sönümlenmemesi ve çekicin çok çabuk bir şekilde tellerden
ayrılarak notanın yeniden çalınabilmesi sorununa bir çözüm üretmesidir.
Öldüğü 1732 yılına dek 20 civarında piyano üretti.


Fransız
Marius'un bu çalgıya katkısı, tokmaklı klavseni bulmak oldu. Saksonyalı
Silbermann ise, Schröter' in çekiç sistemini geliştirdi ve Bach'ın da
değerli öğütlerinden yararlanarak, klavyenin tüm ses genişliğinde eşit
bir ötüm elde etmeyi başardı. Augsburg' da org yapımcısı Johann Anderas
Stein (1728-1792) Alman veya Viyana usülü denen mekanizmalı piyanolar
meydana getirdi. 1789'da Stein, ayrıntıları belirtmek için
kullanılmakta olan dizliklerin yerine pedal koydu. Andreas ve torunu
Johann Baptist Streicher (1796-1871), piyanonun yapısını (Beethoven'in
arzusu üzerine) daha sağlamlaştırdı ve ikinci bir otum kapağı ekleyerek
daha dolgun bir ses sağladı. Piyano sanayinin gerçek kurucusu Alman
Zumpe' dir, "kılavuzlu" denen mekanik piyanoyu gerçekleştirdi. İlk düz
piyanoyu, 1789' da İrlandalı William Southwell yaptı. Sebastian Erard
1822'de piyano yapım tekniğini geniş ölçüde etkileyen bir yenilik
getirdi (ikili itme dilleri). Henri Pape, çapraz tel ve keçeli çekici
buldu. James Thom , ekleme demir çatıyı kurdu.


Bu çalgı,
büyük bestecilerin en yakını olmuştur, dolayısıyla bu çalgı için
verilen bestelerin sayısı ciltler tutar. "Piyanistler, diğer çalgıları
çalanlara nazaran, çıkaracakları sesleri piyano üzerinde hazır
bulurlar" gerekçesiyle, küçük yaştan (altı-on) başlayarak,
öğrenebilecek çalgılardan birisidir.Hatta günümüzde çok daha küçük
yaşlara yönelik piyano eğitimi verilebilmektedir.

Ünlü Piyanist
Sigismund Thalberg: "Çalarken, sesleri uzatmayı, iyi bir ses çıkarmayı
ve ses çıkarırken gerekli olan değişiklikleri yapabilmek için, zorunlu
olan ilk şartlardan biri her türlü sertlikten uzak bulunmaktır. Kolda,
elde ve parmaklarda yetenekli bir şarkıcının sesinde sahip olduğu
incelik ve bükülmeler bulunmalıdır" diyor ve şöyle devam ediyor: "İhmal
edemeyeceğimiz bir konu varsa, o da , çalarken vücudun hareketlerinde
büyük bir ölçü olmasının; kolları, elleri büyük bir sükunetle
yönetmenin, piyanoya çok yüksekten vurmamanın, kendi kendini
dinleyebilmenin ve hüküm verebilmenin gerekliliğidir. Genellikle,
parmaklarla fazla çalışılmakta, fakat kafa ile yeter derecede
çalışılmamaktadır."

Piyano pedallarının kullanılması hakkında,
Antoine Marmontel şöyle diyor : "Pedalları kullanmasına izin verilen
öğrencilerin büyük bir kısmı onları usülleri saymak için kullanırlar
veya ayaklarını pedalın üzerine basarlar ve bir daha çekmezler.
Şüphesiz ki, her ikisi de kusur sayılan bu alışkanlıklara sahip olmamak
gerekir. Lavignac ise: "Pedal sanatı ayağın nasıl konulacağını değil,
nasıl çekileceğini bilmektir" diyerek, gerekli öğüdü vermiştir.